خاقانی

هیچ وقت فکر نمی کردم این شعر انقدر توش بیتهای خوب باشه

هان! ای دل ِ عبرت‌بین! از دیده عبر کن! هان!

ایوان ِ مدائن را آیینه‌ی عبرت دان!

یک‌ره زِ لب ِ دجله منزل به مدائن کن

وَ ز دیده دُوُم دجله بر خاک ِ مدائن ران

خود دجله چنان گرید صد دجله‌ی خون گویی

ک‌از گرمی ِ خوناب‌اش آتش چکد از مژگان

بینی که لب ِ دجله چون کف به دهان آرد؟

گوئی زِ تَف ِ آه‌اش لب آبله زد چندان

از آتش ِ حسرت بین بریان جگر ِ دجله

خود آب شنیده‌ستی ک‌آتش کُنَد اَش بریان

بر دجله گِری نونو! وَ ز دیده زکات‌اش ده

گرچه لب ِ دریا هست از دجله زکات‌اِستان

گر دجله درآمیزد باد ِ لب و سوز ِ دل

نیمی شود افسرده، نیمی شود آتش‌دان

تا سلسله‌ی ایوان بگسست مدائن را

در سلسله شد دجله، چون سلسله شد پیچان

گه‌گه به زبان ِ اشک آواز ده ایوان را

تا بو که به گوش ِ دل پاسخ شنوی ز ایوان

دندانه‌ی هر قصری پندی دهد اَت نو نو

پند ِ سر ِ دندانه بشنو زِ بن ِ دندان

گوید که تو از خاکی، ما خاک تو ایم اکنون

گامی دو سه بر ما نه و اشکی دو سه هم بفشان

از نوحه‌ی جغدالحق مائیم به درد ِ سر

از دیده گلابی کن، درد ِ سر ِ ما بنشان

آری! چه عجب داری؟ ک‌اندر چمن ِ گیتی

جغد است پی ِ بلبل؛ نوحه‌ست پی ِ الحان

ما بارگه ِ دادیم این رفت ستم بر ما

بر قصر ِ ستم‌کاران تا خود چه رسد خذلان

گوئی که نگون کرده‌ست ایوان ِ فلک‌وش را

حکم ِ فلک ِ گردان؟ یا حکم ِ فلک‌گردان؟

بر دیده‌ی من خندی ک‌این‌جا زِ چه می‌گرید!

خندند بر آن دیده ک‌این‌جا نشود گریان

نی زال ِ مدائن کم از پیرزن ِ کوفه

نه حجره‌ی تنگ ِ این کم‌تر زِ تنور ِ آن

دانی چه؟ مدائن را با کوفه برابر نه!

از سینه تنوری کن وَ ز دیده طلب طوفان

این است همان ایوان ک‌از نقش ِ رخ ِ مردم

خاک ِ در ِ او بودی دیوار ِ نگارستان

این است همان درگَه ک‌اورا زِ شهان بودی

دیلم مَلِک ِ بابِل، هندو شه ِ ترکستان

این است همان صفّه ک‌از هیبت ِ او بردی

بر شیر ِ فلک حمله شیر ِ تن ِ شادروان

پندار همان عهد است. از دیده‌ی فکرت بین!

در سلسله‌ی درگَه، در کوکبه‌ی میدان

از اسب پیاده شو، بر نَطع ِ زمین رُخ نه

زیر ِ پی ِ پیل‌اش بین شه‌مات شده نُعمان

نی! نی! که چو نُعمان بین پیل‌افکن ِ شاهان را

پیلان ِ شب و روز اَش کُشته به پی ِ دوران

ای بس شه ِ پیل‌افکن ک‌افکند به شه‌پیلی

شطرنجی ِ تقدیر اَش در مات‌گَه ِ حرمان

مست است زمین. زیرا خورده‌ست به‌جایِ می

در کاس ِ سر ِ هرمز، خون ِ دل ِ نوشروان

بس پند که بود آن‌گه بر تاج ِ سر اَش پیدا

صد پند ِ نو است اکنون در مغز ِ سر اَش پنهان

کسری و ترنج ِ زر، پرویز و تره‌ی زرّین

بر باد شده یک‌سر، با خاک شده یک‌سان

پرویز به هر خوانی زرّین‌تره گستردی

کردی زِ بساط ِ زر، زرّین‌تره را بستان

پرویز کنون گم شد! زآن گم‌شده کم‌تر گو

زرّین تره کو برخوان؟ رو «کَم تَرَکوا» برخوان

گفتی که کجا رفتند آن تاج‌وران اینک؟

ز ایشان شکم ِ خاک است آبستن ِ جاویدان

بس دیر همی‌زاید آبستن ِ خاک، آری

دشوار بود زادن، نطفه ستدن آسان

خون ِ دل ِ شیرین است آن می که دهد رَزبُن

ز آب و گِل ِ پرویز است آن خُم که نهد دهقان

چندین تن ِ جبّاران ک‌این خاک فرو خورده‌ست

این گرسنه‌چشم آخر هم سیر نشد ز ایشان

از خون ِ دل ِ طفلان سرخاب ِ رخ آمیزد

این زال ِ سپید ابرو، وین مام ِ سیه‌پستان

خاقانی ازین درگه دریوزه‌ی عبرت کن

تا از در ِ تو زین‌پس دریوزه کند خاقان

امروز گر از سلطان رندی طلبد توشه

فردا زِ در ِ رندی توشه طلبد سلطان

گر زاد ِ ره ِ مکه تحفه‌ست به هر شهری

تو زاد ِ مدائن بَر تحفه ز پی ِ شروان

هرکس برَد از مکّه سبحه زِ گِل ِ جمره

پس تو ز مدائن بَر سبحه ز گل ِ سلمان

این بحر ِ بصیرت بین! بی‌شربت از او مگذر

ک‌از شطّ ِ چنین بحری لب‌تشنه شدن نتوان

اِخوان که زِ راه آیند، آرند ره‌آوردی

این قطعه ره‌آورد است از بهر ِ دل ِ اِخوان

بنگر که در این قطعه چه سحر همی راند

معتوه ِ مسیحا دل، دیوانه‌یِ عاقل جان